Van Excel naar Chat: tussen taal en logica
Tussen taal en logica ontstaat een nieuwe manier van denken: waar Excel ooit redeneringen vastlegde, beginnen taalmodellen die nu te begrijpen.
De afgelopen tijd ben ik steeds meer gefascineerd geraakt door de dunne lijn tussen taal en logica.
De eerste is menselijk, ambigu, contextueel. De tweede is exact, herhaalbaar, voorspelbaar.
Taal is hoe we denken; logica is hoe we vastleggen wat we dachten.
En ergens tussen die twee leeft de werkelijkheid van een organisatie.
Excel was daar altijd het stille midden van. Geen programmeertaal, geen database, maar een tussenruimte: een manier waarop domeinexperts hun logica konden uitdrukken zonder te hoeven programmeren. Iedereen die ooit een spreadsheet opende weet dat het meer is dan data: het is een verzameling bedrijfsregels, aannames en intuïties, de echte bedrijfslogica, geschreven in formules in plaats van woorden.
De verborgen laag van kennis
In al die tabbladen ligt de redenering van een organisatie opgeslagen: hoe mensen rekenen, prioriteren, corrigeren.
Excel was decennialang de plek waar zakelijke intuïtie een vorm kreeg, als een soort informele ERP van de kenniseconomie.
Het is geen systeem dat iets doet, maar een systeem dat denkt, door mensenhanden.
De paradox van structuur
Zodra die logica succesvol wordt, verdwijnt ze vaak in formele systemen. IT vertaalt de tabellen naar software, de logica naar regels, de formules naar code.
Betrouwbaar, ja. Maar ook star.
De nuance die de spreadsheet zo krachtig maakte, de menselijke context, verdwijnt in het proces van formalisering.
We houden systemen over die werken, maar niet meer kunnen redeneren.
Wanneer de machine terug begint te redeneren
De komst van LLM’s brengt die nuance terug. Waar Excel onze logica gevangen zette in cellen, leren taalmodellen die logica weer begrijpen via woorden. Ze kunnen redenering interpreteren in plaats van enkel uitvoeren.
Claude, ChatGPT en hun soortgenoten nemen Excel niet over als tool, maar als concept: ze behandelen bedrijfslogica als iets wat gelezen en begrepen kan worden.
Soms letterlijk: door agenten die spreadsheets openen, berekeningen aanpassen en verklaren wat ze doen.
Soms impliciet: door de redenering van een expert te volgen in een gesprek, zonder dat daar nog een cel aan te pas komt.
De brug tussen taal en logica
Wat hier gebeurt, is meer dan technologische vooruitgang. We overbruggen een oud gat in de manier waarop mensen en machines denken.
Excel was onze poging om logica menselijk te maken. LLM’s zijn onze poging om taal logisch te maken.
Tussen die twee ontstaat iets nieuws: systemen die onze redenering niet alleen uitvoeren, maar begrijpen.
Slotgedachte
Ik zie dit niet als conclusie, maar als tussenfase, een overdenking.
De brug tussen taal en logica is nog volop in aanbouw, en ik ben bezig om deze ideeën verder uit te werken in praktische toepassingen: hoe LLM’s daadwerkelijk bedrijfslogica kunnen lezen, begrijpen en uitvoeren.
Daarover snel meer, met concrete inzichten uit de praktijk.
Van formule naar zin, van regel naar gesprek, de logica blijft, maar de taal verandert.
En voor het eerst in de geschiedenis lijkt de machine niet alleen te rekenen,
maar echt te luisteren.